Given name: Helena Family name: Damska

  • NO
  • Female
  • Helena
  • Damska
  • Szymańska
  • 1902-11-07
  • Pomiechowo
  • Yes
  • From Warsaw
  • Praga
  • ul. Czynszowa 6
  • Polish
  • on surface
  • other danger, on a street, in an apartment
  • Damscy mieszkają w Warszawie. Helena zajmuje się domem, jej mąż Józef pracuje w Państwowej Wytwórni Papierów Wartościowych. Mają nastoletniego syna Stefana. W 1942 kolega z pracy Józefa – Tadeusz Głowacki – zwierza mu się, że mieszka u niego córka żydowskiej znajomej, Beli Wołkowicz. Prosi Józefa o pomoc w znalezieniu dla niej nowego schronienia. „Mąż mnie pytał czy ja się zgadzam przyjąć ją do siebie i oczywiście się zgodziłam. Na drugi dzień Tadeusz Głowacki przyszedł z mężem i przyniósł tę małą i tak się mała została u nas. Miała wtedy 20 miesięcy”. Dziewczynka, Estera Wołkowicz, przebywa u Damskich pod nazwiskiem Eugenia Kowalska, a domownicy nazywają ją Guga. Stefan bawi się z dziewczynką i traktuje ją jak rodzoną siostrę. Na pytania zadawane przez sąsiadów i znajomych oraz uczestników tajnych kompletów odbywających się w ich mieszkaniu, Damscy odpowiadają, że Guga jest córką siostry Heleny, zabranej do obozu. „Nie miałam kłopotów z sąsiadami. Uwierzyli w opowiadanie, albo nie chcieli mieszać się w moje sprawy”. Matka dziewczynki – Bela, ukrywa się na Żoliborzu. Guga prawie nie opuszcza mieszkania. Czasami wieczorami Helena zabiera się ją na krótki spacer. Kilka razy jadą do matki na Żoliborz, ale ludzie w tramwaju komentują wygląd Estery. Helena pomaga też Rozenbergom – dawnym sąsiadom, pięcioosobowej rodzinie żydowskiej zamkniętej w getcie. Po wojnie Bela zgłasza się po Esterę; dziewczynka nie poznaje matki, niechętnie rozstaje się z Heleną. Bela i Estera wyjeżdżają do Łodzi, a w 1950 emigrują do Izraela. Helena odwiedza je w Izraelu w 1966 roku. W 1979 Helena i Józef Damscy dostają tytuł Sprawiedliwych wśród Narodów Świata. Helena umiera w 1982.

    Helena Damska pomagała swoim przedwojennym sąsiadom z kamienicy na Czynszowej, 5-osobowej rodzinie Rozenbergów, przesiedlonej do getta. Odwiedzała ich, wyskakując w biegu z tramwaju, i przynosiła żywność. Starsza córka Rozenbergów Renia przekradała się z getta i przychodziła do niej. Cała rodzina Rozenbergów została wysłana do obozu.
    Później ukrywała Czecha-uciekiniera i 20-miesięczną Esterę jako Gienię Kowalską.

  • Germans operations, Poles operations, housing, help, blackmail, "szmalcownictwo", private/everyday life
  • antisemitism, atmosphere , children, Gestapo/gendarmerie, hosts, other help, communication, Polish underground movement , contacts with other Jews , costs, The Righteous Medal , long-lasting help, individual help , housing assistence , material help , acquaintances
  • Relacja Heleny Damskiej w „Ten jest z ojczyzny mojej”, s. 574-575

  • Relacja Heleny Damskiej w „Ten jest z ojczyzny mojej”.

  • 574-575