Given name: Stanley Stanisław Salomon Family name: Steyer Sztajer

  • YES
  • Male
  • Stanley Stanisław Salomon
  • Steyer Sztajer
  • Stanisław Olgierd Sternikowski, Krzemiński
  • 1914-07-12
  • Będzin
  • Yes
  • From Warsaw
  • Żelazna 89
  • Ogrodowa, Milanówek
  • Jewish
  • good
  • higher
  • on surface
  • money, goods
  • delation/denunciation, recognition
  • Stanley Steyer, (ur. jako Salomon Sztajer), syn Zygfryda (Szulima Majera) i Salomei (Sary Estery) z d. Waksberg. Miał młodszą o dwa lata siostrę Helenę. Ojciec był bankierem. W 1918 r. przenieśli się do Kielc, skąd pochodziła rodzina matki. Ich sytuacja finansowa pogorszyła się, ojciec stracił pieniądze w czasie dewaluacji, pracował jako przedstawiciel kilku firm. Matka prowadziła sklep z butami. Stanley (Stanisław) skończył w Poznaniu studia ekonomiczne, od 1936 r. pracował w Warszawie jako księgowy. W sierpniu 1939 r. ożenił się z Lalą Jakubowicz, mieszkali w wynajętym mieszkaniu na Żelaznej 89. Gdy wybuchła wojna, Stanisław wyszedł na wschód razem ze szwagrem Stanisławem Szulfridem, ale po zajęciu wschodnich terenów Polski przez Rosjan wrócili do Warszawy. W getcie Stanisław mieszkał z żoną na ul. Ogrodowej. Szybko załatwił sobie aryjskie papiery na nazwisko Stanisław Olgierd Sternikowski, często wychodził z getta. Miał dobry wygląd, pracował jako przedstawiciel handlowy firmy produkującej kawę z cykorii. Jeździł do Zamościa, Krasnegostawu - zbierał zamówienia. Miał biuro handlowe po stronie aryjskiej na Mazowieckiej 11. Gdy Gestapo poszukiwało go w fabryce w getcie, udało mu się wyjść na stronę aryjską, i do getta już nie wrócił. Zamieszkał z żoną w Milanówku. Na Pradze, na ul. Czynszowej 4, założył własną fabrykę kawy i octu winnego, w której zatrudniał znajomych Żydów. Przechowywał też w fabryce Żydów, którzy czekali na wyrobienie aryjskich papierów. Pomagał też finansowo wielu znajomym. W 1942 r. rozwiódł się żoną, która wyszła za mąż za poznanego w Milanówku farmaceutę Ulatowskiego. Stanisław ożenił się z Polką Danutą Kintzel. Mieszkali w kilku różnych miejscach, Stanisław stale prowadzili fabrykę na Pradze. W maju 1944 w Milanówku, gdzie się ukrywały, zostały wydane przez znajomego Żyda, Beńka Keisera, jego poprzednia żona Lala i jego siostra Helena Gdańska z rodziną; wszyscy zginęli. W czerwcu 1944 r. Stanisław pojechał z żoną w interesach do Tarnowa. Tam zostali aresztowani przez gestapo i osadzeni w więzieniu. Danuta, która była w ciąży, straciła dziecko. 27 lipca 1944 r. zwolniono ich z więzienia, pojechali do rodziny Danuty pod Kraków, gdzie byli do wyzwolenia. Po wojnie wrócili do Warszawy, Stanisław założył fabrykę esencji octowej na Saskiej Kępie. W 1947 r. wyjechali do USA. Danuta zmarła w 1983 r, Stanisław ożenił się po raz kolejny.

  • after the war, Warsaw Ghetto Uprising, 1943, in the ghetto, deportation
  • business, social/communal, private life / daily life
  • author, trade, housing, smuggling, escaping the ghetto, everyday life