Given name: Stanisław Family name: Aronson

  • NO
  • Male
  • Stanisław
  • Aronson
  • Ryszard Żukowski; Stanisław Witold Żukowski; „Rysiek”; Ryszard Żurawski
  • 1925-05-06
  • Warszawa
  • Yes
  • Not in Warsaw
  • Ul. Żeromskiego – Łódź
  • Lwów; Warszawa; Budapeszt; Ancona; Bolonia; Jerozolima
  • Jewish
  • good
  • higher
  • on surface , in an apartment
  • real estate, money
  • other danger
  • Przychodzi na świat w zamożnej rodzinie zasymilowanych Żydów; jego rodzicami są Waldemar Aronson (ur. 1896) i Helena z Kaffemanów (ur. 1899). Stanisław ma starszą siostrę, Jankę (ur. 05.06.1921). W 1931 przenoszą się z Warszawy do Łodzi, w chwili wybuchu wojny Stanisław jest w trzeciej klasie prywatnego Gimnazjum Społecznego; wcześniej uczył się także w renomowanej szkole Zgromadzenia Kupców. Uciekają w stronę Równego, następnie do Wilna i Lwowa. Stanisław kończy gimnazjum i zaczyna naukę w liceum. W połowie 1942 przenoszą się do warszawskiego getta, które wydaje im się bezpieczniejszym miejscem niż Lwów. Stanisław uczy się na tajnych kompletach, pracuje też na placówce. W styczniu 1943 Niemcy zatrzymują Aronsonów; na Umschlagplatz Stanisław zostaje rozdzielony z rodziną, trafia do wagonu, ucieka z transportu. Znajomi umieszczają go u znajomej Volksdeutschki, która organizuje Stanisławowi aryjskie dokumenty i umożliwia kontakt z Tajną Organizacją Wojskową. Od lutego 1943 Aronson współpracuje z Kedywem, bierze udział w akcjach sabotażu. W maju 1943 spotyka dowódcę, Zdzisława Zajdlera („Żbika”), dzięki któremu poznaje „prawdziwe koleżeństwo, poczucie dyscypliny, opanowanie wewnętrzne i zasady moralne”. Pracuje u blacharza, później w Dyrekcji Lasów, zna dobrze niemiecki. Chodzi też na tajne zajęcia w Szkole Podchorążych. Przyjaźni się z Reną Rostworowską, Beatą Branicką, często bywa w wilanowskim pałacu. W drugiej połowie 1943 „Żbik” pyta Aronsona, czy jest Żydem; ustalają z Rybickim, szefem Kedywu Okręgu Warszawskiego, że nikt o tym nie będzie wiedział; wyrabiają Aronsonowi nowe, pewniejsze dokumenty. Bierze udział w powstaniu warszawskim; 9 sierpnia zostaje ciężko ranny, jest w szpitalu na Długiej. Dociera do Pruszkowa, potem do Tworek; uprzedzony o nalocie Gestapo ucieka z przyjacielem pod Kraków, do Dalechowic, majątku Krystyny Wojewódzkiej, ciotki Reny Rostworowskiej. Dostaje tam pomoc lekarską, mieszka z przyjaciółmi do wyzwolenia. Wraca do Łodzi, działa w antykomunistycznej organizacji NIE, w końcu w 1946 wyrusza przez Budapeszt i Bolonię do Palestyny. Studiuje biologię na uniwersytecie w Jerozolimie. W 1948, wstępuje do armii izraelskiej. W następnych wojnach izraelsko-arabskich awansuje do stopnia podpułkownika.

  • Warsaw Uprising, in the Ghetto, deportation
  • administrative, Germans operations, Poles operations, underground activity, Ghetto liquidation, housing, help, work, private/everyday life
  • atmosphere , hosts, other help, Polish underground movement , long-lasting help, individual help , one-off help, housing assistence , material help , outside of Warsaw, with Aryan documents , acquaintances
  • Str. 154