Given name: Elżbieta (Elza) Family name: Turkus

  • NO
  • Female
  • Elżbieta (Elza)
  • Turkus
  • Welk
  • 1896-06-19
  • Częstochowa
  • Yes
  • From Warsaw
  • Midtown
  • Koszykowa 43
  • Wilcza 9a/7, Podkowa Leśna ul. Storczyków
  • German
  • Z pochodzenia Niemka. Polskie obywatelstwo uzyskała w 1921 r., wychodząc za mąż za Stanisława Turkusa. W 1938 r. przyjechali do Polski. Na jesieni 1939 r. przeprowadzili się z małego mieszkania w Al. Jerozolimskich na ul. Koszykową, do Grynbergów, których jako Niemcy mieli ich chronić. W grudniu 1940 zamieszkała na ul. Wilczej 9a/7, a wreszcie we własnej willi w Podkowie Leśnej. Podczas wojny, jako Austriaczka, prowadziła firmę "Delbor". Prowadziła również liczne interesy z Niemcami, pośredniczyła w dostawach dla wojska. W swoim mieszkaniu urządzała przyjęcia dla Niemców. Miała biuro handlowe w budynku Prudentialu. Prowadziła także formalnie szop w getcie, na prośbę jego właściciela Halbersztadta. Pomagała także kilku Polakom, wyciągając ich z niemieckiego szpitala i z więzienia.
    W czasie wojny zrobiła majątek, wykupiła grunty w Podkowie Leśnej i postawiła dom - choć Polakom nie wolno było się wówczas budować.
    Nie rozwiodła się z mężem, który początkowo przebywał w getcie, a później po stronie aryjskiej i w mieszkaniu żony.
    We wrześniu 1945 r. została zatrzymana, majątek zajęto , ale w sierpniu 1946 postanowienia uchylono i Elżbieta Turkus została zwolniona.

  • before Ghetto , before the war, in the Ghetto
  • Poles operations, economic
  • W powojennym zeznaniu Elżbieta Turkus twierdziła, że nie miała niemieckiej kenkarty, gdyż nie przedstawiła dowodu rozwodu z mężem. Miała tylko dowód aryjskiego pochodzenia. Zaprzeczała oskarżeniom o współpracę z Niemcami. Twierdziła, że dom budowała nielegalnie i płaciła łapówki. W miarę możliwości pomagała Polakom (zeznania świadków).
    Po wojnie, w 1945 r., Elżbieta Turkus została aresztowana i umieszczona w obozie pracy, a majątek zarekwirowany, ale w 1946 r. postanowienia te uchylono i Elza Turkus została zwolniona. Sprawę umorzono.

  • s. 42, 57