Do Bermanów przychodzi młodsza panna Dermanowi...

  • NO
  • Do Bermanów przychodzi młodsza panna Dermanowicz z wiadomością, że jest u niej jakaś pani od Grajka. Okazuje się, że to Borkowska-Zylbersztajn. Mówi im, że Cukierman, Lubetkin, Edelman, Warman, Feinmesser, Borzykowski, Goliborska, Fiszgrund, Frydman i Zysman żyją i są w pobliżu. Opowiada, jak się uratowali. 28-09-1944 ich oddział otrzymał rozkaz przeniesienia się na plac Wilsona. Rano rozpoczął się atak na Żoliborz. Na "czwórce" zostały tylko cywilne kobiety (Rozensztajn, Borkowska-Zylbersztajn, Golibosrka, Kacenelenbogen). Na noc cały odział wrócił na "czwórkę", około 2 zebrało się tam całe dowództwo AL i wszyscy poszli do gmachu Feniksa (pl. Wilsona 4). Następny dzień przesiadują w piwnicach. Zaginęła gdzieś Lubetkin (okazało się, że ktoś kazał jej pilnować schronu i zapomniał zdjąć ją z pozycji, stała sama przez cały dzień, aż natknął się na nią Edelman. Razem odnaleźli resztę oddziału. Około 8 wieczorem ukazały się za Wisłą rakiety (znak, że zostały posłane czółna, dla tych którzy nie chcą się poddać). Około 300 osób (żołnierze i ich rodziny) przedarła się przez Żoliborz, aż do wału bronionego przez Niemców. Utworzono trzy plutony - pierwszy z Szaniawskim i Kliszko na czele, ostatni złożony z ludzi z ŻOB-u. Jednak nie udało się przedostać do Wisły. Żobowcy ukrywają się w schronie na ulicy Promyka razem, w domu czterech starszych pań, które nie chciały opuścić Warszawy. W piwnicy tego domu była prymitywna skrytka (zamaskowane przejście pomiędzy dwoma piwnicami), w której ukryło się 15 osób. Edek, Witek, Andzia, Stasia i Józio idą do schronu Edka na ulicy Bieniewickiej, który został potem wykryty przez Niemców, rozdzielili się podczas ucieczki. Pozostała 10 spędziła w schronie 42 dni. Po dwóch dniach skończyła im się woda chodzili więc po piwnicach i szabrowali. Wstawali późno (po nie przespanych nocach) wygłaszali różne referaty, dyskutowali, opowiadali dowcipy i grali w karty. Do domu często wchodzili Niemcy, ale staruszki zawsze mówiły wyuczoną śpiewkę, że nikogo tu nie ma oprócz czterech starszych kobiet, jednej sparaliżowanej i jednej chorej na serce. Raz Borkowska-Zylbersztajn wyszła z jedną ze staruszek po wodę. Spotkały Niemca, który pomógł im zanieść kubeł do domu i pozwolił narwać kapusty, potem przychodził do nich często z zakupami, chlebem i papierosami. Jednak jeden z oddziałów niemieckich przysłał auto sanitarne po staruszki i Borkowską-Zylbersztajn. Zawieziono je na Ogrodową (siedziba Räumungskommando), skąd je wypuszczono. Pojechały do Włoch, gdzie staruszki zostały ulokowane na strychu u woźnicy, a Borkowska zaczęła organizować pomoc dla pozostałych w schronie na Promyka. Pomagają jej Margolis i Blady-Szwajgier, które skontaktowały ją z dr Świtalem, który pojechał z sanitariuszami (bez przepustki) na Promyka i ukrył grupę w szpitalu (bez Frydman i Feinmesser, gdyż one wyszły wcześniej).

  • 1944-11-29
  • 1944-11-29
  • Warsaw Uprising
  • Poles operations, underground activity, housing, help, private/everyday life
  • without 'aryan' papers (documents), Jewish underground movement , housing assistence , outside of Warsaw
  • 150-156
  • Related people:

    • Temkin - Bermanowa Barbara

      The author of 'Dziennik z podziemia' (Diary from the Underground). Got secondary and primary education thanks to her...

    • Berman Adolf

      The author's husband. He completed the Michal Kreczmar Gymnasium (junior high school). He studied psychology, histor...

    • Borkowska-Zylbersztajn Lodzia

      Tuwia Borzykowski's friend. She survived the war.

    • Cukierman Icchak

      a Dror activist; one of the leaders of the Warsaw ghetto underground; editor of the underground press; co-founder of...

    • Lubetkin Cywia

      Dror and He-Halutz activist. During the war, active in the underground of the Warsaw ghetto; in the ghetto uprising...

    • Edelman Marek

      One of the leaders of the uprising in the ghetto. A Bund activist, a member of Jewish Fighting Organization (ZOB) co...

    • Warman Zygmunt

      A lawyer. A secretary of the Judenrat in the Warsaw Ghetto. During the Warsaw Uprising he was a soldier of the Jewis...

    • Feinmesser Maria

      In the shelter in Promyka Street

    • Borzykowski Tuwia

      Działacz Droru, he´Chaluc i Poalej Syjon. W Radomsku założył konspiracyjne komórki tych organizacji. W 1940 został w...

    • Goliborska Teodozja

      Doctor in the Berson and Bauman Children's Hospital in the Warsaw Ghetto. Survived the war

    • Fiszgrund Juliusz

      Henryk Fiszgrund's son. After the war lived in Warsaw.

    • Frydman Regina

      she worked as a nurse helper in the Warsaw ghetto in The Bersohn and Bauman Children’s Hospital; from March 1943 on...

    • Zysman Józef

      Author's messenger. He looked as a typical Jew, but he was blond. At the end of the war he took care for more than h...

    • Kacenelenbogen Andzia

      In hiding in Promyka Street.

    • Szaniawski Jan

      Captain of the People's Army (Armia Ludowa)

    • Kliszko Zenon

      A communist.

    • Unknown Witold

      Soldier of the People's Army (Armia Ludowa). Killed by the Russians in Czestochowa (P.Sz.)

    • Unknown Edward

      Hid with the Jewish Fighting Organisation (ZOB) group in the shelter in Promyka Street.

    • Margolis Alina

      Dr. Margolis's daughter from Lodz, a Bund member. In Warsaw ghetto a trainee at a nursing school. From January 1943...

    • Blady-Szwajger Adina

      A doctor in The Bersohn and Bauman Children’s Hospital. Since January 1943 on the 'Aryan side' as a Jewish Fighting...

    • Śwital Stanisław

      The doctor who saved people from the shelter in Promyka Street.