Given name: Sara Family name: Gelbard

  • NO
  • Female
  • Sara
  • Gelbard
  • Lewin
  • Yes
  • Not in Warsaw
  • Chełm, ul. Reformacka 2
  • Leszczyńska; Mickiewicza, Fabryczna, Królewska, Pelcowizna
  • Jewish
  • bad
  • in an apartment
  • money
  • delation/denunciation, blackmail/"szmalcowanie" ending on police station, blackmail/"szmalcowanie" resulting in buying out
  • Matka Władysława Iwaszczukiewicza (Adama Gelbarda), żona lekarza dentysty wojskowego, córka starszego felczera, który był felczerem cara. Nie pracowała, zajmowała się domem. Po nasileniu się akcji represyjnych wobec Żydów, wyjeżdża wraz z synem i córką do Warszawy. W pociągu spotykają handlarkę, przedstawiają się jej jako rodzina wysiedleńców z zamojskiego, a ona proponuje im nocleg u siebie na Leszczyńskie, do czasu znalezienia jakiegoś mieszkania. Władysław szuka mieszkań z ogłoszeń w gazecie, nie zawsze szczęśliwie. W pierwszym wynajętym z ogłoszenia na Wąskim Dunaju, zaraz po wprowadzeniu się, przychodzą granatowi policjanci i zabierają im wszystkie pieniądze. Następnie było dozorcostwo, też z ogłoszenia, za mieszkanie w piwnicy willi na Mickiewicza. Pilnowała dzieci właściciela willi. Na Żoliborzu mieszkali przez miesiąc, do czasu anonimu. Syn wynajął matce i siostrze mieszkanie na Powiślu (prawdopodobnie na ul. Fabrycznej). W trakcie przenosin z Żoliborza na Powiśle znalazła się z córką na Podwalu, miały już wtedy aryjskie dokumenty. Tam przechodnie wskazali je jako Żydówki i wezwali granatową policję. Obie wylądowały na kilka godzin na komisariacie, ale, szczęśliwie, jeden z policjantów puścił je wolno. Zamieszkały w wynajętej facjatce, znów na krótko z powodu najścia tajniaków, którzy nie znaleźli niczego wartościowego, ale zapowiedzieli ponowne przyjście. Przeprowadziły się potem na Królewską do mieszkania starszej kobiety. Tę kobietę zbuntowała sąsiadka i znów zostały bez mieszkania W tym czasie na dom na ul. 6 Sierpnia spadła mała bomba i lokatorów przesiedlono do opustoszałego, po opróżnieniu małego getta, domu na Siennej. Mama z córką podały się za mieszkańców zburzonego domu na 6 Sierpnia i zamieszkały na Siennej. Lokatorom, którzy potrafili udowodnić, że mieszkali na 6 Sierpnia, znaleziono inne mieszkania. Obie kobiety natomiast wywieziono na Pelcowiznę do baraków dla bezrobotnych, gdzie doczekały wyzwolenia.

  • Poles operations, housing, help, blackmail, "szmalcownictwo"
  • children, contacts with other Jews , stranger, long-lasting help, one-off help, housing assistence
  • Sara (Sura) Lewin, druga żona Luzera Efroima Gelbard, matka Aliny i Adama (po wojnie Władysław Iwaszczukiewicz, prawnik)