Given name: Bronisława (Bernadette) Family name: Dukas

  • YES
  • Female
  • Bronisława (Bernadette)
  • Dukas
  • Alland
  • Irena Teresa Lenartowicz, Renia Grdulewska
  • 1931-04-27
  • Yes
  • From Warsaw
  • Midtown
  • Chłodna 20
  • W getcie ul. Chłodna
  • Jewish
  • bad
  • hiding place in an apartment , in an apartment
  • valuables, money, goods
  • delation/denunciation, other danger, on a street, recognition, blackmail/"szmalcowanie" ending on police station, blackmail/"szmalcowanie" resulting in buying out , in an apartment

  • Pochodząca z zamożnej rodziny właścicieli fabryki biżuterii Bronisława Alland, rocznik 1931, pisała dziennik w czasie Zagłady, który jednak zginął. Zaraz po wojnie spisała swoje wspomnienia z czasów okupacji. Zarówno ona jak i jej rodzina pozostawali w getcie warszawskim do 1942, następnie Bronisława przebywała po aryjskiej stronie w ukryciu. W czasie powstania warszawskiego w sierpniu 1944 r. została wraz z matką schwytana przez Niemców i wywieziona do obozów pracy: wpierw Lehrte, a następnie Braunschweig. Tam doczekały wyzwolenia przez armię amerykańską. Wspomnienia opisują antysemickie incydenty, które spotykały Bronisławę i jej rodzinę zarówno po stronie aryjskiej w Warszawie, jak i w obozach pracy. Po wojnie całej rodzinie udało się spotkać i wspólnie wyjechać z Polski.

    Gdy rodzina wyszła z getta w czasie wielkiej akcji, początkowo ukrywali się w rodzinnej fabryce biżuterii. Stanisław Alland, dzięki kontaktom z klientami, znalazł dla członków rodziny miejsca ukrycia po aryjskiej stronie. Bronka początkowo była u bezdzietnego małżeństwa pod Warszawą, ale z powodu posądzeń o żydostwo musiała zmienić miejsce. Przechowywała ją też pani Wawrzecka, volksdeutschka, która zarządzała fabryką biżuterii Allandów. Następnie znalazła się u rodziny, której musiała pomagać w wyrobie kaszanek. Cały czas czuła się w niebezpieczeństwie, była rozpoznawana na ulicy jako Żydówka. Próbowano ja także szantażować. Zobaczyła na ulicy szantażystkę w futrze jej matki.
    Najdłużej Bronka ukrywała się u państwa Wapińskich (Łopińskich), a gdy u nich zrobiło się niebezpiecznie, na pewien czas wyjechała do p. Grdulewskiej, gdzie ukrywał się jej młodszy o 9 lat brat. Nie mogła przyznać się mu, że jest jego siostrą, bo było to zbyt niebezpieczne. Zaprzyjaźniła się wówczas z ukrywająca się obok bibliotekarką, którą znała z getta.
    W czasie powstania warszawskiego ukrywała się z Wapińskimi, później odnalazła rodziców. Została wywieziona z matką do obozu pracy w Niemczech.
    Bronka Alland posługiwała się fałszywymi papierami na nazwisko Irena Teresa Lenartowicz, które dostała po jakiejś zmarłej dziewczynce. Później miała dokumenty na nazwisko Reni Grdulewskiej (Gardulewskiej), siostrzenicy osób, u których się ukrywała.

  • Warsaw uprising, 1944, before formation of the ghetto, in the ghetto, deportation
  • private life / daily life
  • antisemitism, author, the rich, children, study/teaching/learning, rescue attempts, entrepreneurs, the 'Aryan' side, schools, escaping the ghetto, deportation, everyday life, private life, Jews